kaniagostyn *UKS Kania Gostyń

Timor Wschodni. " />

Timor Wschodni (Demokratyczna Republika Timoru Wschodniego) – państwo na wyspie Timor w Archipelagu Malajskim, 450 km na północ od Australii. Do 1975 jako Timor Portugalski, w 1976 anektowany przez Indonezję, czego nigdy nie uznała Organizacja Narodów Zjednoczonych. Od 1999 pod administracją ONZ. Pełna niepodległość od 20 maja 2002. Od zachodu graniczy z Indonezją.

Państwo obejmuje wschodnią część wyspy Timor, eksklawę Oecussi-Ambeno w zachodniej części wyspy o powierzchni 2461 km² oraz wyspy Atauro - 144 km² i Jaco - 8 km².
Wyznawcy poszczególnych religii: rzymscy katolicy - 90%, muzułmanie - 5%, protestanci - 3%

Wyspa zasiedlana przez Portugalczyków od 1520. W 1860 i 1914 dokonano podziału na część wschodnią (portugalską) i zachodnią (holenderską). Od 1930 status prowincji zamorskiej Portugalii. W latach 1942-45 pod okupacją japońską. Zachodnia, holenderska część wyspy weszła w 1950 w skład Indonezji. Po rewolucji goździków w Portugalii w 1974 dano prawo do samostanowienia wszystkim portugalskim koloniom.

Portugalczycy opuścili Timor Wschodni w 1975. Demokratyczna Unia Timoru (Timorese Democratic Union, UniĂŁo DemocrĂĄtica Timorense, UDT) opowiadała się za ustanowieniem bliskich powiązań z Indonezją, zaś Rewolucyjny Front Niepodległości Timoru (FRETILIN) dążył do niepodległości. Po dwóch miesiącach wojny domowej 28 listopada 1975 roku ogłoszono suwerenność niepodległej Demokratycznej Republiki Timoru Wschodniego. Już 7 grudnia armia indonezyjska rozpoczęła inwazję na wyspę. 17 lipca 1976 roku oficjalnie anektowano Timor Wschodni do Indonezji, czego nie uznał nigdy ONZ. Podczas okupacji Timoru zginęło ok. 200 tysięcy mieszkańców. W 1996 liderzy ruchu niepodległościowego biskup Dili Carlos Felipe Ximenes Belo i JosĂŠ Ramos Horta zostali laureatami Pokojowej Nagrody Nobla.

W wyniku podpisanego 5 maja 1999 porozumienia indonezyjsko-portugalskiego 30 sierpnia 1999 odbyło się referendum niepodległościowe, w którym 78,5% mieszkańców opowiedziało się za niepodległością. Po ogłoszeniu wyników referendum wybuchły na wyspie pogromy zwolenników niepodległości wspierane przez wojsko indonezyjskie, którym kres położyła dopiero misja wojskowa ONZ - International Force for East Timor (INTERFET). 25 października 1999 Rada Bezpieczeństwa ONZ powołała United Nations Transitional Administration in East Timor (UNTAET). 30 sierpnia 2001 odbyły się wybory do 88-osobowego Zgromadzenia Konstytucyjnego mającego przygotować przyszły ustrój państwa. W wyborach zwyciężył FRETILIN zdobywając 55 miejsc w parlamencie. 20 września 2001 powołano rząd z premierem oraz ministrem gospodarki i rozwoju Mari al-Katiri (sekretarz generalny FRETILIN). Ministrem spraw zagranicznych został JosĂŠ Ramos Horta.

Zgromadzenie Konstytucyjne uchwaliło konstytucję Timoru Wschodniego 22 marca 2002 większością 72 głosów przy 14 przeciwnych. Oparta jest w zasadzie na konstytucji portugalskiej. Przewiduje przyznanie dużych uprawnień parlamentowi przy jednoczesnym ograniczeniu roli prezydenta do funkcji głównie ceremonialnych. Konstytucja zakłada świecki charakter państwa, gwarantuje obywatelom swobody demokratyczne i zawiera zasadę politycznej neutralności sił zbrojnych.

14 kwietnia 2002 przeprowadzono pierwsze wybory prezydenckie, w których brali udział: bohater ruchu niepodległościowego Xanana Gusmao i prezydent z 1975 roku - Francisco Xavier do Amaral. Większością ponad 82% głosów zwyciężył ten pierwszy. Amaral wystartował, według jego własnych słów, jedynie w celu dania ludziom możliwości wyboru. Kampania przebiegła niezwykle spokojnie i zwycięstwo Gusmao było od początku pewne.

20 maja o północy Timor Wschodni odzyskał pełną niepodległość. W ceremonii przekazania funkcji nowo wybranym władzom uczestniczyli m.in. były prezydent USA Bill Clinton, prezydent Indonezji Megawati Sukarnoputri oraz sekretarz generalny ONZ Kofi Annan.
Obecnie stytuacja w kraju jest niestabilna, trwają walki między stroną rządową a gangami, głównie najsilniejszymi - "77" i "PSHP" - do których należy łącznie blisko 50 tys. osób. Sytuację stabilizuje obecność wojsk ONZ, w większości z Portugalii i Australii.

Timor Wschodni jest członkiem ONZ od 27 września 2002. Polska utrzymuje z Timorem Wschodnim stosunki dyplomatyczne od 18 listopada 2002.

Źródło : http://pl.wikipedia.org/wiki/Timor_Wschodni