kaniagostyn *UKS Kania Gostyń

Na 200 lat Śpiewów Historycznych Niemcewicza .... Na 200 lat Śpiewów Historycznych Niemcewicza ...
...z lochu wydobyte:
Na posiedzeniu Towarzystwa Warszawskiego Przyjaciół Nauk w dniu 4 marca 1810
prezes Staszic poruszył sprawę już przez siebie od roku 1805 propagowaną, a
przez Niemcewicza urzeczywistnioną. Doniósł, że pieśni historyczne obejmujące
całość dziejów narodowych, już są na ukończeniu. Pieśni wymagały nut, te zaś
nie inaczej mogły być podane szerokiej publiczności jak uprzednio wycięte w
blasze. A więc nakład należało wyposażyć w „kopersztychy muzyczne”, przy
okazji i w ilustracje. Staszic konstatował dalej konieczność rozpisania
publicznej subskrypcji celem pozyskania stosownych funduszy na wydanie tego
dzieła. Tak się tez stało. Na kolejnym posiedzeniu, w październiku tegoż
roku, postanowiono ogłosić prenumeratę na Śpiewy Historyczne z oznaczeniem
ceny za egzemplarz w wysokości 27 złotych..
Po pięciu latach Niemcewicz osobiście zdawał relacje z postępów prenumeraty.
Wyglądało to marnie. Sprzedano zaledwie 190 egzemplarzy. Odebrano deklaracje
na kolejne 477. Pozostałe, bez zainteresowania. W związku z tym Zarząd
Towarzystwa zdecydował wydać dzieło własnym kosztem.
Szlachetny papier postanowiono sprowadzić z Berlina.. Transport jednak
odłożono do wiosny 1816 roku, korzystano bowiem z tańszej drogi wodnej, przez
Gdańsk. Należało zaczekać aż lody na Wiśle puszczą.
W końcu, w początkach grudnia, doniesiono że upragnione Śpiewy Historyczne
ukazały się na widoku publicznym. Towarzystwo Naukowe zdecydowało by jeden
egzemplarz, oprawiony w safian, podarować Instygatorowej Koronnej w dowód
wdzięczności za wsparcie finansowe druku. Pierwsze wydanie ukazało się w
nakładzie 1500 egzemplarzy.
Śpiewy zyskały z miejsca ogromną poczytność.
Żadne z dzieł Niemcewicza nie cieszyło się taka popularnością i nie
sprzedawało się tak dobrze. Już w 1820 roku doszło, wedle obliczeń
austriackiego cenzora, do niebotycznego jak na ówczesne warunki, 20
tysięcznego nakładu. „W salonach, buduarach, u pięknych pań leżały śpiewy
szeroko rozwarte na ozdobnych stolikach między zbytkownymi gracikami”- jak
napisał Adam Czartoryski – „ ...panienki uczyły się ich na pamięć”. Wkrótce
z wyższych salonów zstąpiły do domów szlacheckich, do miast i miasteczek, na
wieś i do folwarków. Tam przez córki oficjalistów „co to z pensji na wakacje
wracały śpiewane były”. Nikt nie śmiał nie znać Śpiewów Niemcewicza i tym
samym przyznać się do nieznajomości dziejów swego kraju.
Także i Sienkiewicz w dzieciństwie pozostawał pod ich urokiem i wpływem.
Najdobitniejszym dowodem ich poczytności jest długi poczet wydań tego dzieła.
Cały XIX wiek upłynął pod ich znakiem i one inspirowały patriotyzm tych
pokoleń, nieustannie próbujących wybić się na niepodległość, aż do tego
któremu to się ostatecznie udało.
Strona muzyczna Śpiewów odgrywała poważna rolę. Wiemy, że Mickiewicz
improwizował przy muzyce do śpiewów. Także były one śpiewane i grywane w domu
Moniuszki (1819-1872). Motywy muzyczne, zwłaszcza te autorstwa Karola
Kurpińskiego wpłynęły na twórcę Halki, co znalazło późniejsze echo w prologu
Strasznego Dworu.
Na 33 śpiewy do czternastu muzykę skomponowały kobiety. Cecylia Beydal –
wychowanica księżnej WĂźrtembarskiej, Teresa Karolina z Walewskich
Chodkiewiczowa, Franciszka Kochanowska, Konstancja Narbuttówna, Salomea
Paris, Laura Potocka, Maria Szymanowska – matka żony Mickiewicza, Maria z
Czartoryskich WĂźrtemberska i Zofia Zamojska. Były to głównie kompozycje
amatorskie, traktowane jako obowiązek patriotyczny. Autorki muzyki,
projektowały także ilustracje. To arystokratyczne grono w wielkiej mierze
zdecydowało o modzie na Śpiewy.
Pozostałe śpiewy opracowali muzycznie Franciszek Lessel i Karol Kurpiński.
Bogusław Szaeffer uważa melodie skomponowane przez Lessela za dzieła o
wielkiej wartości, zapowiadające styl romantyczny w muzyce.